Konstytucja gwarantuje prawo do rozpatrzenia sprawy przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Przysługuje ono każdemu obywatelowi. Ma to zastosowanie także do spraw dotyczących kredytów w obcej walucie. Realizacji zasad bezstronności i niezawisłości w procesie służy m.in. instytucja wyłączenia sędziego. Nie jest tajemnicą, że wśród Polaków, którzy zaciągnęli kredyt we frankach byli także sędziowie. Co się dzieje, gdy sędzia posiadający taki kredyt orzeka w sprawie frankowej? Czy na tej podstawie wyłączenie sędziego w sprawie frankowej jest możliwe?
Zapraszamy do lektury!
Na jakiej podstawie można wyłączyć sędziego w sprawie frankowej?
Zgodnie z przepisami sędzia może być wyłączony z mocy prawa lub na wniosek (samego sędziego lub strony postępowania). Kwestie te regulują art. 48 i 49 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej k.p.c.).
- Jak już wspomnieliśmy, pierwsza możliwość to wyłączenie sędziego z mocy prawa. Następuje ono w ściśle określonych w art. 48 k.p.c. sytuacjach. Przykładowo, sędzia nie może orzekać w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziałuje na jego prawa lub obowiązki.
- Drugą opcją, którą reguluje art 49 k.p.c., jest wyłączenie sędziego na jego własne żądanie lub na wniosek strony. Można go złożyć, gdy istnieje okoliczność, która mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w konkretnej sprawie.
Czy sędzia, który sam zaciągnął kredyt frankowy jest bezstronny?
Na tym tle rodzi się – bardzo słuszne zresztą – pytanie. Czy sędzia, który sam jest Frankowiczem, rozstrzygając sprawę frankową, rzeczywiście zachowa przymiot bezstronności? Czy obiektywnie oceni stan faktyczny? A w konsekwencji – czy wyda słuszne orzeczenie?
Już w 2019, a następnie w 2021 roku do Sądu Najwyższego wpłynęły pytania w tym zakresie. Czy można zatem wyłączyć sędziego z mocy prawa lub na wniosek, jeśli posiada kredyt frankowy?
Jak Sąd Najwyższy rozstrzygnął kwestię wyłączenia takiego sędziego?
Jeśli chodzi o wyłączenie sędziego na wniosek, to Sąd Najwyższy uznał, że sędziowie są stronami wielu stosunków zobowiązaniowych. Tak jak inni obywatele uczestniczą w życiu publicznym. W związku z tym, nie można przyjąć, że sam fakt zaciągnięcia kredytu we frankach szwajcarskich przez sędziego oznacza, że nie jest on bezstronny. Takie założenie prowadziłoby do szkodliwych konsekwencji. Tym samym Sąd Najwyższy orzekł, że nie jest to podstawa do wyłączenia sędziego na wniosek.
Sąd Najwyższy rozstrzygnął także, że nie dojdzie do wyłączenia z mocy ustawy sędziego orzekającego w sprawie, w której jedną ze stron jest bank, z którym sędzia prywatnie zawarł umowę kredytu frankowego. SN uznał bowiem, że nawet jeśli sędzia posiada kredyt we frankach szwajcarskich i wydał wyrok w danej sprawie frankowej, to nie wpływa on na jego prawa lub obowiązki. W związku z tym sędzia-Frankowicz nie będzie „automatycznie” wyłączony od orzekania w sprawach frankowych.
Wyłączenie sędziego w sprawie frankowej – kluczowe aspekty
Z uwagi na orzecznictwo Sądu Najwyższego nie jest możliwe wyłączenie sędziego z mocy prawa tylko z tej przyczyny, że sam jest Frankowiczem-klientem banku, którego sprawę rozstrzyga. W takim wypadku jedyną możliwością jest próba wyłączenia sędziego na jego własne żądanie lub na wniosek stron postępowania. Z tej możliwości coraz częściej korzystają banki i ich pełnomocnicy. Bywa też, że sami sędziowie żądają takiego wyłączenia.
W takiej sytuacji trzeba wziąć pod uwagę, że sprawa, którą sędzia rozstrzyga może przypominać jego aktualną lub przyszłą sytuację. Tym samym może pojawić się uzasadniona wątpliwość, czy sędzia byłby bezstronny w procesie.
Warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię. Chociaż w Polsce nie obowiązuje system precedensowy, to funkcjonuje jednak pojęcie „utrwalonej linii orzeczniczej”. Tę ostatnią tworzą kolejne orzeczenia wydawane przez sądy w sprawach danego typu. Mimo że linia orzecznicza nie ma charakteru wiążącego, to w praktyce odgrywa szczególną rolę podczas orzekania w innych podobnych sprawach. Tak więc, skoro kierunek wydanego wcześniej orzeczenia może mieć (chociażby znikome) znaczenie w przypadku ewentualnego późniejszego sporu między sędzią-Frankowiczem a bankiem, uzasadnione są wątpliwości, czy taki sędzia przy wydawaniu wyroku będzie kierował się jedynie merytorycznymi względami.
Podsumowanie
Wyłączenie sędziego z jednej strony chroni go przed osobistym zaangażowaniem w sprawę. Z drugiej zaś daje pewność uczestnikom postępowania, że zostanie ona rozstrzygnięta przez obiektywnego arbitra. Dzięki tej instytucji realizowana jest zasada bezstronności w procesie.
Takie wyłączenie jest możliwe z mocy ustawy w ściśle określonych przypadkach, ale także na wniosek samego sędziego lub strony postępowania – gdy istnieje uzasadniona wątpliwość co do bezstronności sędziego.
Jeśli potrzebują Państwo pomocy w walce z bankiem, służymy pomocą. Można się z nami skontaktować mailowo (sekretariat@mradwokaci.pl) lub telefonicznie (+48 576 215 772).
Przeczytaj także: Ugoda z bankiem a kredyt we frankach – co musisz o niej wiedzieć?