Na podstawie rozporządzenia wykonawczego Komisji Europejskiej, od początku 2022 roku wskaźnik referencyjny LIBOR został zastąpiony przez SARON. Obecnie stosuje się go na terenie całej Unii Europejskiej, w tym w Polsce. W poniższym artykule wyjaśnimy, jakie znaczenie mają zmiany dla osób spłacających kredyt we frankach szwajcarskich.
Przyczyny rezygnacji z LIBOR
LIBOR (London InterBank Offer Rate) przez wiele lat wiązał kredytobiorców na całym świecie. Wpływał na oprocentowanie kredytów w euro, frankach szwajcarskich, funtach, jenach i dolarach. Opracował go FCA, czyli brytyjski Urząd Nadzoru Finansowego.
Wartość wskaźnika ustalano codziennie jako średnia arytmetyczna oprocentowania zadeklarowanego przez cztery największe banki uczestniczące w londyńskim panelu międzybankowym. Główne zastrzeżenia dotyczące LIBOR obejmowały podejrzenia o manipulacje w procesie jego wyznaczania. Wszystko dlatego, że podstawą obliczania wskaźnika były oświadczenia banków, a nie rzeczywiste transakcje. Z tego powodu od dłuższego czasu pojawiały się głosy za likwidacją LIBOR. Ostatecznie wskaźnik wycofano wraz z końcem 2021 roku.
Czym jest wskaźnik SARON?
SARON (Swiss Average Rate Overnight) to stopa referencyjna, która odnosi się do franka szwajcarskiego i zastąpiła CHF LIBOR. W ten sposób, od 2022 roku oprocentowanie wszystkich kredytów waloryzowanych kursem franka szwajcarskiego opartych pierwotnie na LIBOR liczy się na podstawie aktualnej wartości wskaźnika SARON. Takie rozwiązanie aprobuje Narodowy Bank Szwajcarii.
SARON jest publikowany przez SIX Swiss Exchange Financial Information AG. Znajduje się na liście wskaźników referencyjnych prowadzonej przez Europejski Urząd Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA). Oblicza się go na podstawie transakcji rzeczywistych. Aby uniknąć dużych wahań wskaźnika, Komisja Europejska zdecydowała się wprowadzić spread korygujący, który dodaje się do stawki SARON.
Wpływ zmiany na sytuację Frankowiczów
Po zmianie LIBOR na SARON Urząd Komisji Nadzoru Finansowego ogłosił, że nowy wskaźnik zostanie wprowadzony do zawartych wcześniej umów kredytów hipotecznych – bez potrzeby podpisywania aneksów. W ten sposób, od 2022 roku Frankowicze spłacają swoje zobowiązanie kredytowe z uwzględnieniem nowego oprocentowania, bez zmiany pozostałych warunków umownych.
Zmiana wskaźnika LIBOR na SARON nie generuje po stronie kredytobiorców żadnych kosztów i nastąpiła w płynny sposób. Zasady obliczania oprocentowania kredytu w założeniu mają być bardziej przejrzyste i w pełni uczciwe. Jednocześnie kredytobiorcy nie mieli w praktyce żadnego wpływu na dokonaną modyfikację, ponieważ doszło do niej z mocy prawa. Dlatego aby była ona ważna i skuteczna, banki muszą poinformować swoich klientów o warunkach zastosowania SARON, kredytobiorcy z kolei muszą wyrazić zgodę na jego wprowadzenie (w miejsce LIBOR-u). Konieczne jest zatem podpisanie aneksu do zawartej wcześniej umowy – w innym przypadku jednostronna zmiana dokonana przez bank jest nieważna.
Z tego względu zamiana LIBOR na SARON może być kolejnym elementem stosunku prawnego, który kredytobiorcy będą podważać w toku postępowań sądowych. Powodowie mogą kwestionować zasadność narzuconej modyfikacji. Można się jednak domyślić, że banki utrzymują swoje stanowisko co do celowości takiej zmiany. Należy pamiętać, że w przeszłości zmiana stowarzyszenia w Wielkiej Brytanii, które zajmowało się publikacją stawek LIBOR, sprawiła, że kredytobiorcy skutecznie podważali umowy, w przypadku których wysokość rat była związana z tym wskaźnikiem.
LIBOR a SARON – znaczenie dla wysokości rat kredytów
Przed wejściem w życie rozporządzenia wykonawczego Komisji Europejskiej przewidywano, że dzięki zamianie LIBOR na SARON obniżą się raty kredytów frankowych. W praktyce zmiany dla przeciętnego kredytobiorcy nie są odczuwalne. Dlaczego?
Różnice między wartością LIBOR i SARON pierwotnie były niewielkie. Z tego powodu wahania ograniczały się do kwot rzędu kilku złotych. W czerwcu i wrześniu 2022 roku doszło do podwyżek stóp procentowych w Szwajcarii. Z tego powodu zmieniła się wartość wskaźników SARON 3M i 6M, a wysokość rat wzrosła.
Wpływ zmiany LIBOR na SARON na sytuację banków
Początkowo neutralna dla kredytobiorców zmiana wskaźnika LIBOR na SARON nie wpłynęła również na sytuację banków, które udzielały kredytów we frankach szwajcarskich. Należy jednak pamiętać, że modyfikacja z mocy prawa nie dotyczyła wszystkich kredytów w walutach obcych. W takim wypadku banki musiały proponować swoim klientom podpisanie aneksu do umowy.
Na podstawie zasady swobody umów kredytobiorca mógł taki aneks podpisać bądź nie. Jeśli bank otrzymał odmowę zmiany wskaźnika LIBOR, to w praktyce świadczenie klienta w postaci spłaty raty wraz z odsetkami stało się niemożliwe. W tych okolicznościach, art. 475 Kodeku Cywilnego wskazywał na następczą niemożliwość świadczenia, co dla banków wiązało się z kolejnymi po sprawach frankowych komplikacjami.
Przeczytaj także: Jak wybrać kancelarię frankową?